Assalamualaikum wbt,
Tahukah anda, berkuatkuasa pada 29 Nov 2013, Majlis Penasihat
Syariah (MPS) Suruhanjaya Sekuriti Malaysia (SC) telah meluluskan senarai kemas
kini sekuriti yang diklasifikasikan sebagai sekuriti patuh syariah di Bursa
Malaysia berdasarkan kaedah penyaringan yang disemak semula.
Berdasarkan kaedah tersebut, sebanyak 16 sekuriti baru telah
diklasifikasikan sebagai sekuriti patuh syariah manakala sebanyak 158
sekuriti yang sebelumnya berada dalam senarai sekuriti patuh syariah pada bulan
Mei 2013 telah dikeluarkan dan diklasifikasikan sebagai sekuriti tidak patuh
syariah. Oleh yang demikian, daripada kira-kira 88% sekuriti yang sebelum
ini diklasifikasikan sebagai sekuriti patuh syariah, hanya 71% atau 653
sekuriti sahaja yang diklasifikasikan sebagai sekuriti patuh syariah.
Dalam mengklasifikasi sekuriti patuh syariah, MPS menerima input dan
sokongan daripada SC yang mendapatkan laporan tahunan dan pertanyaan kepada
pihak syarikat. MPS melalui SC akan terus mengkaji status syariah
sekuriti-sekuriti yang tersenarai di Bursa Malaysia pada setiap tahun
berdasarkan kepada penyata kewangan tahunan terkini syarikat yang
diaudit.
Dalam mengambil kira sesuatu sekuriti tersebut patuh syariah atau tidak,
MPS telah mengadaptasi dua peringkat tanda aras iaitu tanda aras aktiviti
perniagaan dan tanda aras nisbah kewangan.
Tanda aras aktiviti perniagaan
Bagi tanda aras aktiviti perniagaan, sumbangan daripada
aktiviti-aktiviti tidak patuh syariah kepada perolehan keseluruhan dan
keuntungan sebelum cukai sesebuah syarikat akan dikira dan dibandingkan dengan
tanda aras aktiviti perniagaan yang relevan seperti berikut:
(i)
Tanda aras lima
peratus
Tanda aras lima peratus ini diguna pakai bagi perniagaan-perniagaan
aktiviti berikut:
·
perbankan
konvensional;
·
insurans
konvensional;
·
perjudian;
·
arak dan
aktiviti-aktiviti berkaitan dengannya;
·
babi dan
aktiviti-aktiviti berkaitan dengannya;
·
makanan dan minuman
tidak halal;
·
hiburan tidak patuh
syariah;
· pendapatan faedah
daripada akaun-akaun dan instrumen-instrumen konvensional (termasuk dividen
daripada pelaburan dalam instrumen-instrumen tidak patuh syariah dan
pendapatan faedah yang diterima berikutan daripada keputusan mahkamah atau
penimbang tara);
·
tembakau dan
aktiviti-aktiviti berkaitan dengannya; dan
·
aktiviti-aktiviti
lain yang diputuskan sebagai tidak patuh syariah.
Bagi perniagaan-peniagaan/aktiviti-aktiviti yang disenaraikan di atas,
sumbangan daripada perniagaan-perniagaan/aktiviti-aktiviti tidak patuh syariah
kepada perolehan keuntungan sebelum cukai sesebuah syarikat mestilah kurang
daripada lima peratus.
(ii)
Tanda aras 20
peratus
Tanda aras 20 peratus ini diguna pakai bagi
perniagaan-perniagaan/aktiviti-aktiviti berikut:
·
operasi hotel dan
rumah peranginan;
·
jual-beli saham;
·
pembrokeran saham;
·
sewaan daripada
aktiviti-aktiviti tidak patuh syariah; dan
·
aktiviti-aktiviti
lain yang diputuskan sebagai tidak patuh syariah.
Bagi perniagaan-perniagaan/aktiviti-aktiviti yang disenaraikan di atas,
sumbangan daripada perniagaan-perniagaan/aktiviti-aktiviti tidak patuh syariah
kepada perolehan keseluruhan dan keuntungan sebelum cukai sesebuah syarikat
mestilah kurang daripada 20 peratus.
Tanda aras nisbah kewangan
Bagi tanda aras nisbah kewangan, MPS mengambil kira perkara-perkara
berikut:
(i)
Tunai ke atas
jumlah aset
Tunai yang diambil kira ialah tunai yang ditempatkan
dalam akaun-akaun dan instrumen-instrumen konvensional, manakala tunai yang
ditempatkan dalam akaun-akaun dan instrumen-instrumen Islam tidak diambil kira
dalam pengiraan ini.
(ii)
Hutang ke atas
jumlah asset
Hutang yang diambil kira ialah hutang yang berteraskan
faedah, manakala pembiayaan secara Islam ataupun sukuk tidak diambil kira dalam
pengiraan ini. Setiap nisbah di atas, yang bertujuan untuk menilai riba dan
elemen-elemen berteraskan riba dalam penyata kedudukan kewangan sesebuah
syarikat mestilah kurang daripada 33 peratus. Di samping kriteria dua peringkat
di atas, MPS juga mengambil kira aspek yang melibatkan persepsi masyarakat umum
atau imej aktiviti-aktiviti syarikat dari perspektif pengajaran Islam.
Tempoh pelupusan sekuriti tidak patuh syariah
Adalah dinasihatkan kepada pelabur mengenai tempoh untuk melupuskan
sekuriti-sekuriti yang telah diklasifikasikan sebagai tidak patuh syariah
seperti berikut:
(i)
“Sekuriti patuh
syariah” yang kemudiannya bertukar status kepada “tidak patuh syariah”
Ini merujuk kepada sekuriti-sekuriti yang sebelum ini
diklasifikasikan sebagai patuh syariah tetapi, oleh kerana beberapa faktor
seperti perubahan dalam operasi perniagaan syarikat dan kedudukan kewangan,
kemudiannya diklasifikasikan sebagai tidak patuh syariah. Dengan perlaksanaan kaedah
penyaringan yang disemak semula, para pelabur diberi tempoh selama enam
bulan daripada tarikh berkuat kuasa senarai kemas kini iaitu 29 November 2013
untuk melupuskan sekuriti-sekuriti tersebut, sekiranya harga pasaran
sekuriti-sekuriti tersebut melebihi atau bersamaan dengan kos pelaburan.
Sehubungan dengan ini, para pelabur dibenarkan menyimpan dividen yang diterima
dan keuntungan modal hasil daripada pelupusan sekuriti-sekuriti tersebut
sepanjang tempoh enam bulan yang diberikan. Walau bagaimanapun, sebarang
dividen yang diterima dan lebihan keuntungan modal hasil daripada pelupusan
sekuriti tidak patuh syariah selepas tempoh enam bulan yang diberikan hendaklah
disalurkan kepada baitulmal dan/atau badan-badan kebajikan. Bagi dana-dana
Islam seperti dana unit amanah Islam, dana borong Islam dan sebagainya,
keuntungan mestilah disalurkan kepada baitulmal dan/atau badan-badan
kebajikan seperti yang dinasihatkan oleh penasihat syariah mereka atau
penasihat syariah bagi pengurusan dana berkenaan.
Sebaliknya, para pelabur dibenarkan untuk memegang
pelaburan dalam sekuriti-sekuriti tidak patuh syariah sekiranya harga pasaran
sekuriti-sekuriti tersebut berada di bawah kos pelaburan. Sepanjang tempoh
pegangan sekuriti-sekuriti tidak patuh syariah, para pelabur juga dibenarkan
untuk menyimpan dividen yang diterima sehingga jumlah dividen yang diterima
dan harga pasaran sekuriti-sekuriti tidak patuh syariah tersebut bersamaan
dengan kos pelaburan. Pada ketika ini, para pelabur dinasihatkan untuk
melupuskan pegangan mereka. Di samping itu, sepanjang tempoh pegangan, para
pelabur juga dibenarkan untuk melanggan:
(a)
Sebarang terbitan
sekuriti-sekuriti baru oleh syarikat yang mana sekuritinya tidak patuh syariah
yang dipegang oleh pelabur, sebagai contoh, terbitan hak, terbitan bonus,
terbitan khas dan waran (tidak termasuk sekuriti-sekuriti yang tidak patuh
syariah seperti stok pinjaman); dan
(b)
Sekuriti-sekuriti
patuh syariah syarikat lain yang ditawarkan oleh syarikat yang mana sekuritinya
tidak patuh syariah yang dipegang oleh para pelabur, dengan syarat mereka
menyegerakan pelupusan sekuriti-sekuriti tidak patuh syariah tersebut.
(ii)
Sekuriti tidak
patuh Syariah
Adalah dinasihatkan kepada para pelabur yang melabur
berdasarkan prinsip-prinsip syariah supaya melupuskan sekuriti-sekuriti tidak
patuh syariah yang dipegang, dalam tempoh tidak melebihi satu bulan selepas
mengetahui status sekuriti tersebut. Sebarang keuntungan dalam bentuk keuntungan modal atau dividen yang
diperoleh sebelum atau selepas pelupusan sekuriti tersebut hendaklah disalurkan
kepada baitulmal dan/atau badan-badan kebajikan. Para pelabur hanya berhak
untuk mengambil kos pelaburan sahaja.
Rujukan berkenaan senarai sekuriti patuh syariah yang telah diputuskan
oleh MPS SC adalah melalui http://www.sc.com.my/wp-content/uploads/eng/html/icm/sas/sc_syariahcompliant_291113.pdf.pdf
Fatwa-fatwa berkenaan Wang Tidak Patuh Syariah
Keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal
Islam 1971
Ketetapan hukum berkenaan penyaluran wang-wang haram telah diputuskan
sejak dahulu lagi iaitu melalui keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa, Majlis
Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Islam Kali Ke-3 pada 21hb. Jun 1971 yang telah
memutuskan:
i.
Faedah yang
diperolehi daripada wang simpanan yang dibuat oleh institusi Islam atau
perniagaan atau badan kebajikan yang dianggotai oleh orang-orang Islam dalam
mana-mana bank harus diterima oleh badan-badan itu atas alasan kecemasan
ekonomi orang-orang Islam pada masa ini.
ii.
Faedah yang
diperolehi daripada wang simpanan seseorang Muslim dalam mana-mana bank harus
diterima olehnya atas alasan kerana kecemasan itu juga, tetapi wang faedah itu hendaklah
dimasukkan dalam Baitulmal atau untuk kegunaan maslahah umum.
Keputusan Muzakarah Jawatankuasa Fatwa, Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal
Islam ke 87
Muzakarah Jawatankuasa Fatwa ke-87, Majlis Kebangsaaan bagi Hal Ehwal
Islam pada 23-25 Jun 2009, telah memutuskan seperti berikut:
“Setelah meneliti keterangan, hujah-hujah dan pandangan yang
dikemukakan, Muzakarah berpandangan bahawa di dalam Islam harta-harta yang
diperolehi dengan cara yang tidak mematuhi syariah seperti riba, gharar,
perjudian, penipuan, rompakan, rampasan, rasuah dan seumpamanya adalah haram
dan tidak boleh digunakan untuk manfaat dan kepentingan diri sendiri serta
perlu dibersihkan melalui kaedah-kaedah berikut:
i.
Diserahkan kepada
baitulmal untuk maslahah maslahah umum umat Islam seperti membiayai pembinaan atau penyelenggaraan jambatan, jalan, tandas
dan seumpamanya;
ii.
Diserahkan kepada
golongan fakir miskin; atau
iii.
Jika harta tersebut
merupakan harta rompak, curi dan seumpamanya, maka harta tersebut perlu
diserahkan semula kepada pemiliknya. Jika pemiliknya telah meninggal dunia atau
tidak dapat dijumpai, maka harta tersebut mestilah dikembalikan kepada ahli
warisnya. Sekiranya tidak dapat diketahui pemilik atau ahli waris pemilik, maka
harta tersebut hendaklah diserahkan kepada baitulmal”.
Keputusan Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa Negeri Selangor Bil. 1/2009
Mesyuarat Jawatankuasa Fatwa Negeri Selangor Bil. 1/2009 pada 18hb. Mac
2009 yang menyatakan:
i.
Wang tidak patuh
syariah yang diperolehi boleh dijadikan sumber baitulmal dan harus dimasukkan
ke dalam akaun baitulmal.
ii.
Penggunaan wang
tidak patuh syariah harus untuk kegunaan menjalankan operasi perjalanan kerja
di MAIS seperti pembinaan, penyelenggaraan bangunan, emolumen, pendidikan,
pertanian, penyelidikan, perubatan, kemudahan asas seperti pembinaan dewan,
tandas, jambatan dan lain-lain untuk kegunaan umum.
Peranan Baitulmal, Majlis Agama Islam Selangor ke atas Wang Tidak Patuh
Syariah
Secara umumnya, ramai yang tidak mengetahui mengenai fungsi dan peranan
Baitulmal, Majlis Agama Islam Negeri-Negeri (MAIN) khususnya Majlis Agama Islam
Selangor (MAIS). Apa yang diketahui umum ialah Jabatan Agama Islam
Negeri-Negeri, Pusat-Pusat dan Lembaga Zakat, Jabatan Mufti dan Mahkamah
Syariah. Manakala skop pengurusan dan perkhidmatan Baitulmal kurang diserlahkan
kepada masyarakat umum.
Dari segi sejarahnya, Baitulmal memainkan peranan yang besar dalam
menyusun dan membangun ekonomi negara. Hasil pendapatan Baitulmal suatu ketika
dahulu mampu untuk membiayai perbelanjaan dan pembangunan negara. Sumber
pendapatan Baitulmal terdiri dari pelbagai bentuk termasuk zakat, wakaf,
tarikah (harta pusaka), ghanimah (harta rampasan perang), jizyah (cukai bukan
Islam), fay’ (hasil cukai yang dipungut bukan melalui peperangan), kharaj
(cukai tanah bukan Islam), ‘usyur (cukai tanah orang Islam), rikaz (harta karun
emas dan perak), ma’din (sumber galian dalam tanah), sedekah dan pelbagai
pemberian lain.
Walau bagaimanapun, keadaan berbeza di negara ini. Skop dan peranan
Baitulmal dilihat agak sempit iaitu menjadi sebahagian kecil di bawah
pentadbiran Majlis Agama Islam Negeri (MAIN). Kedudukan harta dan sumber hasil
Baitulmal menjadi terbatas dan impak yang dihasilkan daripada sumber ekonomi
Baitulmal tidak berkesan. Sedangkan sumber pendapatan dan agihan Baitulmal
boleh berlipat kali ganda sekiranya ia ditadbir secara berkesan dan dipulangkan
kembali kedudukannya.
Tidak ramai umat Islam yang mengetahui kedudukan Baitulmal dan segala
aspek pengurusan Baitulmal. Masyarakat masih lagi beranggapan bahawa Baitulmal
sebagai penghakis harta umat Islam. Ketinggalan dari aspek pengurusan, tidak
efisyen dan seringkali diberikan tohmahan buruk.
Padahal, penerokaan ke atas sumber-sumber baru Baitulmal juga telah
dilaksanakan dari semasa ke semasa. Umpamanya pada masa kini, Majlis Agama
Islam Selangor melalui Baitulmal telah diberikan kuasa melalui undang-undang
dan fatwa sebagai pentadbir harta wasiat, hibah, wang tidak patuh syariah,
harta luqatah, wang orang berhutang, nazar, fidyah, kafarah dan wang khairat.
Malahan, Baitulmal juga berpotensi sebagai badan yang boleh menerima
gharamah (bayaran ganti rugi bank) dan wang tak dituntut (unclaimed moneys) di
institusi kewangan, harta pusaka amanah (waris yang mafqud, bawah umur atau
OKU), hasil-hasil agama seperti fi Jabatan Agama Islam dan fi dan denda
Mahkamah Syariah, sedekah tabarru’, mengurus al-rahn (pajak gadai Islam),
qardul hasan dan pelbagai jenis perkhidmatan lain melalui hukum syarak.
Maka, peranan Baitulmal sebagai sebuah badan yang berautoriti menyelesai
permasalahan harta umat Islam perlu diperluas dalam konteks masa kini. Tidak
terhad kepada agihan zakat dan pentadbiran harta wakaf, tetapi lebih daripada
itu dan meletakkan kembali Baitulmal sebagai sumber khazanah yang akan mampu
meningkatkan sosio-ekonomi umat Islam.
Sebagai contoh, di bawah Seksyen 81(2), Enakmen Pentadbiran Agama
Islam (Negeri Selangor) 2003 telah diperuntukkan bahawa, “Baitulmal
hendaklah terdiri daripada semua wang dan harta, samada alih atau tidak alih
menurut hukum syarak”. Sehingga kini adalah terdapat 36 jenis harta
Baitulmal yang sedang dilaksanakan oleh Baitulmal, Majlis Agama Islam Selangor
secara berperingkat. Ini bermakna semua harta orang Islam dalam negeri
Selangor adalah menjadi tanggungjawab kepada Majlis Agama Islam Selangor
melalui Baitulmal untuk mengurus dan mentadbirnya jika telah ditentukan dan
diputuskan oleh undang-undang yang berkaitan.
Sebagai sebuah entiti tunggal yang mentadbir harta umat Islam, Baitulmal
berperanan penting dalam mendakwah masyarakat terutamanya mengurus harta secara
bijaksana berdasarkan hukum syarak. Hal ini selaras sebagaimana yang
diperuntukkan di bawah Seksyen 7, Enakmen Pentadbiran Agama Islam (Negeri
Selangor) 2003 iaitu, “maka hendaklah menjadi kewajipan majlis untuk
menggalakkan, mendorong, membantu dan mengusahakan kemajuan dan kesejahteraan
ekonomi dan sosial masyarakat Islam di dalam negeri Selangor selaras dengan
hukum syarak”.
Kebanyakan masyarakat mengetahui kewajipan membayar zakat sebagai wadah
penyucian harta umat Islam. Kewajipan ini bagaimanapun terhad kepada
syarat-syarat kelayakan harta yang dizakatkan dan asnaf-asnaf yang telah
ditentukan. Walau bagaimanapun, kebanyakan masyarakat juga kurang arif akan
perihal harta-harta yang diperolehi dengan jalan yang tidak betul. Unsur-unsur
tidak halal ke atas harta dan juga keraguan yang timbul sering kali dipandang
enteng oleh sebilangan masyarakat mutakhir ini. Dengan kepesatan ekonomi kini,
seringkali menjauhkan masyarakat daripada menitik beratkan aspek hasil atau
rezeki yang dikurniakan Allah ke atas hambanya. Oleh yang demikian,
Baitulmal MAIS mengambil peluang ini mengajak umat Islam untuk sama-sama
membersihkan harta yang diperolehi agar kehidupan yang dilalui penuh keberkatan
dan sentiasa berlandaskan hukum syarak.
Sebagai sebuah organisasi ulung yang bertanggungjawab mentadbir dan
memegang amanah harta-harta orang Islam, Baitulmal menjadi wadah bagi
menyampaikan maklumat dan pengetahuan kepada seluruh umat Islam berkenaan peri
pentingnya mengurus harta secara bijaksana sebagaimana yang dituntut oleh hukum
syarak. Pelbagai cabang pengurusan harta Islam telah diteroka dan hasilnya ia
direalisasikan untuk manfaat seluruh umat Islam negeri ini. Aplikasi
pelaksanaan sesuatu perkhidmatan itu dikaji dari segenap segi bagi memastikan
perjalanan atau proses perkhidmatan yang dilaksanakan sentiasa bersandarkan
kepada hukum syarak.
Sehubungan dengan itu, kepada seluruh umat Islam sekelian samada ada
pelabur ataupun tidak, satu akaun khas telah dibuka di MAIS bagi memudahkan
masyarakat Islam menyalur dan melupuskan wang tidak patuh syariah agar hasil
tersebut dapat dimanfaatkan sebaiknya untuk maslahah umum. Penyaluran wang
tidak patuh syariah ini boleh dibuat secara tunai atau cek di kaunter Baitulmal,
Majlis Agama Islam Selangor, Tingkat 9, Menara Utara, Bangunan Sultan Idris
Shah, 40000 Shah Alam atau disalurkan ke akaun Bank Islam Malaysia Berhad, no.
akaun 12-038-01-009567-6 atau cek atas nama “Majlis Agama Islam Selangor” atau
pindahan wang melalui e-mais di laman web www.mais.gov.my.
Kesimpulan
Penggunaan wang tidak patuh syariah yang dilupuskan oleh mana-mana
individu, syarikat atau institusi adalah terhad bagi tujuan maslahah umum atau
kepentingan awam samada digunakan manfaatnya oleh orang Islam mahupun orang
bukan Islam.
Walau bagaimanapun, dalam konteks penyucian harta, adalah tidak adil
untuk kita meninggalkan komponen penyucian harta sedia ada yang dimaklumi oleh
orang-orang Islam iaitu zakat.
Firman Allah S.W.T. yang bermaksud:
“Ambillah (sebahagian) dari harta mereka menjadi sedekah supaya
dengannya engkau membersihkan mereka (dari dosa) dan mensucikan mereka, kerana
sesungguhnya doamu itu menjadi ketenteraman bagi mereka. Dan (ingatlah) Allah
Maha Mendengar, lagi Maha Mengetahui.” (Surah Al-Taubah: ayat 103)
Dalam menjalani kewajipan membayar nafkah diri, keluarga dan tanggungan
kita, kadang-kadang kita gagal untuk membezakan sumber pendapatan mana yang
halal, haram ataupun syubhah. Maka dengan pengeluaran zakat itulah bahagian
yang difardukan untuk mengatasi kewujudan unsur tidak suci dalam pendapatan
seharian.
Namun ibadat zakat adalah sesuatu penilaian yang subjektif selain dari
agen penyucian, ia adalah hak “orang lain” di dalam harta kita. Berbeza dengan
penyucian harta haram atau wang tidak patuh syariah. Ia adalah jelas, objektif
dan umum diketahui oleh umat Islam tentang pengharamannya.
Dalam sebuah hadis yang diriwayatkan oleh Al-Hakim, Rasululullah S.A.W.
bersabda, "Barangsiapa yang mengumpulkan harta yang haram kemudian
mendermakannya, tiadalah baginya sebarang pahala (kerana harta itu bukan
hartanya) dan penanggungan dosanya kekal (sehingga bertaubat)“
Maka dengan itu, adalah menjadi tanggungjawab setiap umat Islam untuk
menjauhkan diri daripada bermuamalah dengan urusan-urusan yang melibatkan
perkara-perkara haram atau diragui kehalalannya.
Dengan kepesatan pembangunan ekonomi negara ketika ini dan tumbuhnya
pelbagai institusi kewangan Islam pada hari ini seperti bank-bank Islam,
akaun-akaun dan sekuriti-sekuriti patuh syariah, syarikat-syarikat takaful,
syarikat-syarikat pajak gadai Islam (Ar-Rahnu) dan sebagainya, maka menjadi
kewajipan (compulsory) kepada umat Islam untuk menggunakan sistem
kewangan Islam yang wujud ini dengan sewajarnya.
Namun, sekiranya transaksi-transaksi yang berlaku masih mewujudkan
elemen-elemen haram atau syubhah, maka hasil daripada aktiviti yang tidak
mematuhi syariah tersebut perlu dilupuskan dan diserahkan kepada Baitulmal
mengikut hukum syarak.
Sekian, Wallahu a’lam
INDERA SHAHRIL BIN MOHD SHAHID
Pengurus Harta Baitulmal
Majlis Agama Islam Selangor
Ting 9 & 10, Menara Utara
Bangunan Sultan Idris Shah,
40000 Shah Alam, Selangor
Tel: 603-5514 3570 (DL)
603-5514 3773 (GL)
Fax: 603-5512 4042
